Mentalisme

---

Het mentalisme een tak van de goochelkunst waarin de beoefenaars, bekend als mentalisten, zich vooral bezig houden met het creëren van de illusie, dat ze meester zijn over paranormale fenomenen als gedachtelezen, telepathie en telekinese, en mentale vaardigheden die die van de gewone mens overstijgen. Bij dat laatste kan het dan gaan om het onthouden van extreem veel informatie, het maken van deducties of het moeiteloos uitvoeren van moeilijke rekenkundige bewerkingen. 

Wat is het verschil tussen Goochelarij en mentalisme?

Mentalisme mag dan wel een tak van de goochelkunst zijn, toch zijn er enkele belangrijke verschillen tussen de mentalist en de klassieke goochelaar. Goochelarij is verreweg de enige kunst die gepaard gaat met de uitzonderlijke toelating om te bedriegen en misleiden. Misleiding en bedrog vormen de ziel en het hart van deze kunst. Het publiek is meestal op de hoogte van het feit dat het om goochelarij gaat, en meestal weet nagenoeg iedereen wat dat inhoudt. Van dat publiek wordt er een 'tijdelijke en vrijwillige opschorting van ongeloof' gevraagd. Een principe dat essentieel is voor elke vorm van gekunstelde verhaalvertelling. Wie naar een film kijkt moet even de realiteit naast zich neerleggen om de realiteit van het verhaal te accepteren, en om ervan te kunnen genieten. Ook bij het aanschouwen van goochelarij moet de toeschouwer gedurende de opvoering zijn ongeloof opschorten, om de onwaarschijnlijke en surrealistische aard van wat hij te zien krijgt te accepteren. Meestal gebeurt deze opschorting van ongeloof op vrijwillige basis, aangezien de toeschouwer zelf de beweging maakt om zich te laten vermaken door iets dat duidelijk van fictieve aard is. Hoe onwerkelijker de taferelen die de toeschouwer aanschouwt zijn, hoe meer nood er is aan opschorting van ongeloof doorheen het stuk, film of opvoering. Om die reden is het makkelijker om het ongeloof op te schorten tijdens een mentalismeshow dan bij een klassieke goochelshow, waarbij doorgaans veel meer rekwisieten en herkenbare showelementen gebruikt worden. Om te kunnen genieten van zo'n optreden moet men een heleboel principes aan de kant zetten, die in de meesten van ons redelijk stevig verankerd zitten. Zo hebben we dankzij de wetenschap steeds meer kennis van hoe de realiteit in elkaar zit. We weten, om een zeer eenvoudig voorbeeld te nemen, dat de zwaartekracht bestaat. De zwaartekracht is een principe dat regelrecht ingaat tegen de goochelaar die zijn assistente laat zweven. Goocheltrucs met sponsen balletjes, zijden doekjes en speelkaarten zijn dan weer zo herkenbaar in hun hoedanigheid als goocheltruc, dat het publiek niet automatisch gaat geloven in de mirakels die goochelaars met deze attributen verrichten. Tenzij het gaat over kinderen, of mensen met een cognitieve beperking. Bij een mentalismeshow daarentegen, is de sfeer en het decor vaak serieuzer en wordt er minder gebruik gemaakt van attributen die kunnen worden geassocieerd met goochelarij. De trucs waarvan de mentalist gebruik maakt, zijn vaak dezelfde als diegene van goochelaars, maar ze worden op zo'n manier geframed dat ze meer te vergelijken zijn met het werk van helderzienden, en andere zogenaamde beoefenaars van het bovennatuurlijke. Een mentalismeshow staat meestal in het teken van gedachtelezen, (pseudo)hypnose, telepathie, telekinese, wat door het publiek wordt gepercipieerd als paranormaal. Er zijn maar weinig elementen die regelrecht ingaan tegen sterk verankerde principes, zoals bijvoorbeeld het geval is bij de klassieke goochelkunst en de zwaartekracht. Begrippen als gedachtelezen en telepathie leven in de geest van het publiek nog vaak in een waas van onzekerheid, bestaan ze of bestaan ze niet? Iedereen herkent deze begrippen. Of men er nu in gelooft of niet, zaken als telepathie en gedachtelezen, zitten verankerd in onze cultuur en worden niet automatisch door iedereen ervaren als absurd of onmogelijk. Klassieke goochelaars durven op hun podium ook wel eens een mentalisme-act uitvoeren, maar door het gebruik van allerlei 'goochelachtige' attributen en het geheel van de show die word geframed als goochelarij, wordt dat kleine stukje mentalisme minder reëel en geloofwaardig. In vaktermen spreekt men dan vaak van mental-magic, een kruising tussen goochelen en mentalisme.